17 Οκτωβρίου 2015 και αποφασίσαμε να αφιερώσουμε την ημέρα στις ξεχασμένες <<παλιές>> γέφυρες στα όρια των Φιλίππων. Δύο στον Ζυγό και μία στο Κρυονέρι. Θέλαμε να δούμε σε τι κατάσταση βρίσκονται σήμερα οι γέφυρες, αν συντηρούνται από τον δήμο ή από την αρχαιολογική υπηρεσία, καθώς το ένα κτίστηκε κατά την Ελληνιστική περίοδο, το δεύτερο την ύστερη Ρωμαική ( Βυζαντινή ) και το τρίτο κατά τον τέλος της ύστερης Ρωμαικής ( Βυζαντινής ) ή στις αρχές της Οθωμανικής. Τα γεφύρια αυτά είναι και τα τρία, πέτρινα και τοξωτά με αξιοθαύμαστη αρχιτεκτονική.
Είναι αλήθεια πως ακόμη και οι κάτοικοι του Ζυγού ή του Κρυονερίου δεν γνωρίζουν πολλά για αυτά τα γεφύρια ή ακόμη και αγνοούν την ύπαρξή τους. Στα όρια γενικότερα των Φιλίππων τα πράγματα είναι ακόμη πιο άσχημα! Ποιος ευθύνεται για αυτό όμως; Μόνο οι κάτοικοι των Φιλίππων; Μήπως και οι διοικήσεις κατά το παρελθόν του Δήμου Φιλίππων; Μήπως η βίαιη προσάρτηση των Φιλίππων στο Δήμο Καβάλας έκανε εντονότερο αυτό το φαινόμενο; Μήπως ή αδιαφορία της αρχαιολογικής υπηρεσίας; Μήπως η συνεχής προσπάθεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας να υποβαθμίσει τους Φιλίππους; Μήπως το εκπαιδευτικό σύστημα που δεν εννοεί να προσθέσει το μάθημα της τοπικής ιστορίας, μην και γνωρίσουν οι πολίτες την ιστορία του τόπου τους;
Είναι αυταπάντητο, όλα τα παραπάνω!!! Και θα μπορούσε κανείς, αν τα ιεραρχούσε, στην πρώτη θέση να βάλει την δίκη μας ( των κατοίκων των Φιλίππων ) αδιαφορία!!! Εμείς οι ίδιοι έχουμε γίνει τερψήβιοι και τερψήβρωτοι, αδιαφορώντας για πολύ σημαντικά πράγματα. Εμείς οι ίδιοι έχουμε γίνει αμνησηπήμωνες της ιστορίας μας! Βέβαια και οι διοικήσεις των Φιλίππων, διαχρονικά υπήρξαν περιλειχιστικές και κοπρόσιτες. Αμέσως μετά την βίαιη προσάρτησή των Φιλίππων, μετατράπηκαν σε υπάκουα όντα που απλά δίνουν λόγο στους από πάνω και εκτελούν τις εντολές τους!
Ας επιστρέψουμε όμως στα γεφύρια μας!!! Στο δρόμο της παλαιάς εθνικής οδού Καβάλας – Δράμας ( στο παλιό δημόσιο, όπως συνηθίζουμε να τον αποκαλούμε ) στο ύψος του θεραπευτηρίου << Παναγία>> υπάρχει το πρώτο από τα γεφύρια, το γεφύρι του Κρυονερίου. ( Τα χωράφια στο σημείο εκείνο ανήκουν στο Κρυονέρι ). Οι διαστάσεις του είναι 10 μέτρα μήκος, 3 μέτρα ύψος και 2 μέτρα πλάτος. Είναι πιθανό να κατασκευάστηκε κατά τους Ρωμαικούς χρόνους, ίσως και τους Ελληνιστικούς. Η γέφυρα αυτή συνέδεε τους Φιλίππους με την Εγνατία και στην ίδια διαδρομή, σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιών κατοίκων υπήρχαν και άλλα τα οποία καταστράφηκαν. Από αυτό το γεφύρι ήταν εύκολη η διάβαση πεζών αλλά και αρμάτων. Σήμερα βρίσκεται σε απόλυτη εγκατάλειψη, χωμένο μέσα σε πυκνή βλάστηση. Είναι αρκετά δύσκολο να το δείς ακόμη και αν είσαι δίπλα του.
Το δεύτερο γεφύρι βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Ζυγού. Είναι το πιο εντυπωσιακό από τα τρία καθώς είναι δίτονο! Το ύψος του είναι περίπου 5 μέτρα ενώ το πλάτος του 1,5. Είναι γέφυρα υδραγωγείο, καθώς στη κορυφή του φέρει κανάλι μεταφοράς νερού. Είναι δηλαδή αυτό που λένε οι φίλοι μας οι καβαλιώτες <<ο δρόμος του νερού>> λες και η λέξη υδραγωγείο σημαίνει κάτι άλλο! Ύδωρ = νερό και Άγω = οδηγώ = Υδραγωγείο δηλαδή αυτό που οδηγεί το νερό κάπου. Για να είμαστε ακριβείς ο όρος << ο δρόμος του νερού>> μάλλον σε ποτάμι μας οδηγεί τη σκέψη καθώς υπονοεί μια φυσική πορεία του νερού. Αντίθετα η λέξη υδραγωγείο ( κυρίως λόγω του <<άγω>> που υποδηλώνει ενέργεια, πράξη ) μας οδηγεί τη σκέψη σε ανθρώπινη κατασκευή. Άρα η τουρκική λέξη σουγελο μεταφράζεται υδραγωγείο και όχι, όπως πολύ ποιητικά το μεταφράζουν οι Καβαλιώτες, δρόμος του νερού. Ας επιστρέψουμε όμως στη γέφυρά μας. Η σημερινή κατάσταση της είναι τραγική. Πλήρως εγκαταλελειμμένη, μέσα στα σκουπίδια, μοιάζει να μας κατηγορεί για την απάθεια και την αδιαφορία μας. Δένδρα και κισσοί την έχουν κάνει σχεδόν αόρατη, αν και βρίσκεται μέσα στον οικισμό! Το μήκος της δεν είναι εύκολο να μετρηθεί διότι τα όρια της ( στην πάνω πάντα πλευρά της ) δεν είναι ορατά. Η γέφυρα αυτή χρονολογείται στο τέλος του 12ου αιώνα ή στις αρχές του 13ου, πάντως μετά το 1100 μ. Χ.
Η Τρίτη γέφυρα βρίσκεται και αυτή εντός του οικισμού του Ζυγού, στα βόρεια όριά του. Είναι και αυτή δύσκολο να εντοπιστεί λόγω της πυκνής βλάστησης και των μπάζων που έχουν πέσει στα πρανή του ρέματος. Η γέφυρα διασχίζει το ίδιο ρέμα με την δίτονη, η μία στα βόρεια του οικισμού και η άλλη ( η δίτονη ) στα νότια. Το μήκος της είναι γύρω στα 10 μέτρα. Είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς τα όρια της διότι δεν είναι ορατά. Το πλάτος της είναι 1,5 μέτρο και φέρει και αυτή κανάλι μεταφοράς νερού. Το ύψος της ξεπερνά τα 6 μέτρα άλλα αυτό οφείλεται κυρίως στην έντονη διάβρωση του ρέματος . είναι πολύ πιθανόν όταν κατασκευάστηκε ( είναι άγνωστο πότε, κατά πάσα πιθανότητα στα τέλη της βυζαντινής περιόδου ή στις αρχές της Οθωμανικής.) να είχε αρκετά μικρότερο ύψος ( βάθος ). Η κατάστασή της σήμερα δεν είναι και η καλύτερη δυνατή. Σε πλήρη εγκατάλειψη και αυτή, χαμένη μέσα με πυκνή βλάστηση και μπάζα.
Το σημαντικότερο στοιχείο και από τις τρεις γέφυρες είναι πως καμία δεν έχει καταστραφεί δεν έχει πέσει! Αυτό μας κάνει αισιόδοξους πως με ελάχιστη προσπάθεια μπορούμε να τις καθαρίσουμε, να τις συντηρήσουμε, να τις κάνουμε επισκέψιμες και να τις προσθέσουμε στα μνημεία των Φιλίππων. Το δεύτερο σημαντικό στοιχείο που μας δίνουν είναι για την ιστορική εξέλιξη των Φιλίππων. Αν κανείς διαβάσει κείμενα των αρχαιολόγων θα δεί πως οι Φίλιπποι μαραζώνουν μετά τον 7 αιώνα, γίνονται καστρούπολη και μετά την οθωμανική κατάκτηση σχεδόν ερημώνουν. Τα γεφύρια αυτά λοιπόν έρχονται να ανατρέψουν αυτή τη θεωρεία και να μας πουν πως οι Φίλιπποι συνέχισαν να υπάρχουν και μετά την Οθωμανική κατάκτηση. Πως αλλιώς να εξηγήσει κανείς την κατασκευή γέφυρας, εκτός κεντρικής οδού, την περίοδο από τα τέλη της βυζαντινής ως τις αρχές της Οθωμανικής περιόδου; Την κατασκεύασαν ποιοι για να πάνε που; Αν αυτά που ισχυρίζονται οι αρχαιολόγοι, δηλαδή της εγκατάληψης των Φιλίππων από τους κατοίκους τους, είναι σωστά, τότε η απάντηση είναι πως κατασκευάστηκε μόνη της και δεν πήγαινε κανείς πουθενά; Δεν νομίζουμε!
Εμείς έχουμε χρέος να αναδείξουμε αυτές τις γέφυρες, να τις κάνουμε ξανά ζωντανά κομμάτια της καθημερινότητάς μας και με την βοήθεια και τα στοιχεία που μας προσφέρουν να διεκδικήσουμε την ιστορική αποκατάσταση των Φιλίππων που τόσο έντεχνα κάποιοι προσπαθούν να υποτιμήσουν.
19/10/ 2015
Παχίδης Παναγιώτης, Σαββίδης Τάσος.
