Την συγγραφή και ολοκλήρωση της Ιστορίας του Δημοτικού Σχολείου Ζυγού επιμελήθηκαν οι εκπ/κοί του σχολείου :
- ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
- ΔΟΜΒΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ
- ΒΑΓΕΝΑΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ
- ΖΗΣΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το πέτρινο σχολείο του Ζυγού Καβάλας στέκει αγέρωχο εδώ και 74 χρόνια και είναι τόσο ζωντανό και καλοδιατηρημένο σαν να χτίστηκε πρόσφατα. Όμως το χρονικό της κατασκευής του και η κατοπινή ιστορία του δεν ήταν τόσο εύκολη υπόθεση, όπως νομίζαμε αρχικά .
Οι αρχικές προφορικές μαρτυρίες είχαν κάποια απόκλιση ως προς την ιστορική εξέλιξη του σχολείου και αποφασίσαμε να σχεδιάσουμε πιο προσεκτικά την προσέγγιση για την καταγραφή έγκυρων και επίσημων στοιχείων.
Έτσι λοιπόν ξεκίνησε λεπτομερής και προσεκτική ανάγνωση και καταγραφή του αρχείου του σχολείου, όπου ήταν καταγεγραμμένη από παλαιούς διευθυντές του σχολείου με αρκετές λεπτομέρειες η σχολική ζωή και η λειτουργία του (ονόματα, προγράμματα, εκδηλώσεις, μεταβολές λειτουργίας και οργανικότητας).
Η παραπάνω έρευνα υποστηρίχτηκε και με αναζήτηση στοιχείων στο Γενικό Αρχείο του Κράτους (Γ.Α.Κ)-αρχεία Ν. Καβάλας. Παράλληλα δόθηκε ερωτηματολόγιο στους γονείς του σχολείου, στο οποίο τους ζητήθηκε να καταθέσουν τις μνήμες τους σχετικά με το σχολείο, να συλλέξουν στοιχεία απ’ τους δικούς τους γονείς, καθώς και σχετικό φωτογραφικό υλικό.
Επίσης οργανώθηκαν συναντήσεις με τους γηραιότερους του χωριού, οι οποίοι ξεδίπλωσαν τις αναμνήσεις τους με ιδιαίτερο τρόπο, καθώς και με παλαιούς εκπαιδευτικούς που υπηρέτησαν στο σχολείο.
Τέλος αναζητήσαμε αρχειακό υλικό από τον τύπο της εποχής και πραγματοποιήσαμε μια συνάντηση με τον πρόεδρο του Εθνικού Σωματείου Οικοδόμων και λοιπών Επαγγελματιών Λεχόβου “Ο Άγιος Παντελεήμονας”, στο οποίο ανήκαν οι κτιστάδες του σχολείου.
Οι πληροφορίες και το υλικό που συγκεντρώθηκε παρουσιάστηκε στους κατοίκους του χωριού σε εκδήλωση που έγινε στις 3 Ιουνίου 2013 στην αίθουσα πολλαπλών χρήσεων του σχολείου με θέμα «Ιστορία του Σχολείου-Το Σχολείο άλλοτε και σήμερα». Στην εκδήλωση παραβρέθηκαν εκπρόσωποι του Εθνικού Σωματείου Οικοδόμων και λοιπών Επαγγελματιών Λεχόβου “Ο Άγιος Παντελεήμονας”, οι οποίοι ήταν απόγονοι των παλιών κτιστάδων και τους απονεμήθηκε τιμητική πλακέτα από το Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων. Όλη η εργασία βασίστηκε σε πηγές, επειδή δε βρήκαμε σχετική βιβλιογραφία. Παρακάτω παρουσιάζεται αναλυτικότερα η ιστορία του σχολείου μας κατά περιόδους.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Ο Ζυγός είναι ένα όμορφο, παραδοσιακό ,ημιορεινό χωριό. Το όνομά του έρχεται από αρχαιοτάτων χρόνων με την ονομασία <<Ζυγοστόν>> λόγω τoυ κτισίματος του χωριού σε δύο βουνοπλαγιές, σαν να είναι ζυγισμένο. Κράτησε το όνομά του ακόμη και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν όλα τα κοντινά του χωριά μετονομάστηκαν παίρνοντας Τούρκικο προσωνύμιο. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011 έχει 2100 κατοίκους εκ των οποίων οι 1600 ζουν στον Ζυγό και οι 500 στον οικισμό του Νέου Ζυγού .
Αν κάναμε μια αναδρομή στις αρχές του 20ου Αιώνα , θα βλέπαμε ότι στο χωριό ο μεγαλύτερος αριθμητικά πληθυσμός είναι Τουρκογενής. Κατά το έτος 1922 στο χωριό επαναπατρίζονται περί τις 300 οικογένειες , οι περισσότερες από την περιοχή του Πόντου, λιγότερες από την Ανατολική Θράκη και οι υπόλοιπες από περιφέρειες της Μικράς Ασίας. (Μπρούσαληδες , Ούγιαληδες Ντερμεντεσιώτες). (Γραπτή και προφορική μαρτυρία Γ. Παχίδη). Το ανομοιογενές αυτό πλήθος συμβιώνει για δύο περίπου έτη με τους εναπομείναντες Τούρκους έως την ανταλλαγή πληθυσμού το 1924, με την οριστική αποχώρησή τους. Παρά την ανομοιογένεια, δείχνει ιδιαίτερα αντανακλαστικά και η τάση ομογενοποίησης του πληθυσμού με χαρακτηριστικά αλληλοαποδοχής είναι εμφανής. Η κύρια επαγγελματική ενασχόληση των κατοίκων είναι η καπνοφυτεία, η καλλιέργεια αγρών και μικρών κήπων και τα αρχικά στάδια της κτηνοτροφίας.(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, ιστορική αναγραφή για το χωριό από τον δημοδιδάσκαλο Παναγιωτόπουλο. Μάρτιος 1955, Φ. 6 Αντίγραφα σχεδίων).
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΤΙΡΙΟΥ
Επιτακτική λοιπόν φαίνεται να είναι η ανάγκη για μια κοινή γλώσσα και για ένα σχολείο. Τον ρόλο αυτό έπαιξε το πρώτο διδακτήριο το οποίο βρίσκεται περί τα 100μ. βόρεια του σημερινού σχολείου, είχε κτιστεί το 1909 από τους Νεότουρκους και στέγασε το 1924 το πρώτο μονοτάξιο σχολείο Ζυγού με 40 μαθητές. Το σχολείο ιδρύθηκε από μια ομάδα Ελλήνων προσφύγων με δάσκαλο κάποιον , ο οποίος γνώριζε τα ελάχιστα στοιχειώδη γράμματα. Ένα σχολείο το οποίο στηρίχτηκε στη φιλότιμη προσπάθεια, αλλά όχι στη συστηματική εκπαιδευτική εργασία. Τον επόμενο χρόνο διορίζονται δύο δημοδιδάσκαλοι ( δεν διασώζονται ονόματα) και λειτουργεί ως Διτάξιον σχολείο. Το 1925 διορίζονται ακόμη δύο δημοδιδάσκαλοι ο Ι.Μεταξάς και ο Ν. Καλλιονίδης και λειτουργεί ως Τετρατάξιον Δημοτικό Σχολείο Ζυγού.( Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Φ.6 Αντίγραφα σχεδίων ) .
Για τη θεμελίωση νέου ευμεγέθους διδακτηρίου, το 1931 επιβάλλεται ειδική φορολογία επί του καπνού ,τριετούς διάρκειας , η οποία απέφερε 800.000 δραχμές. <<Το έτος 1934 γίνεται η θεμελίωση και αρχίζει το κτίσιμο από Γιαννιώτες μάστορες (περιοχή Λεχόβου ) και εργατικό προσωπικό χωριανούς>> . (Μαρτυρία κατοίκου, πρώην μαθητή Γ. Παχίδη, Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Φ.6 Αντίγραφα σχεδίων).Το 1938-1939 τελειώνει η ανέγερση του νέου κτιρίου. Το νέο αυτό αρχιτεκτόνημα είναι <<Διώροφον μετά ισογείου , με την τεχνική της Λιθοδομής με ξύλινη οροφή στον Β όροφο και τσιμεντένια στον Α . Το δε δάπεδο εκ μωσαϊκού>>. (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίον Α΄Κτηματολόγιον).
Το κτίριο είναι κτισμένο με Ν.Δ. προσανατολισμό και η πρόσθια όψη του βλέπει τα Τενάγη των Φιλίππων και τον ορεινό όγκο του Όρους Παγγαίο. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο,το διδακτήριο χρησιμοποιείται από τον Ελληνικό στρατό ως στρατώνας και αποθήκη πυρομαχικών. Αργότερα, καταλαμβάνεται υπό των Βουλγάρων. Το νέο διδακτήριο αν και ημιτελές , για τα δύσκολα εκείνα χρόνια θεωρείται μεγαλοπρεπές . Αποτελείται από οκτώ αίθουσες διδασκαλίας , δύο γραφείων και δύο αποθηκών στο υπόγειο με τη δυνατότητα δημιουργίας άλλων δύο . Οι αίθουσες είναι ευάερες, ευήλιες και ευρύχωρες, κατά μέσον όρον 52 τμ , πράγμα το οποίο υφίσταται μέχρι και σήμερα. Το ύψος τους είναι στα 4.10μ. και άνοιγμα παραθύρων 2.50Χ1.50 με ξύλινα κουφώματα. Τα γραφεία έχουν εμβαδόν 17 τμ. και οι διάδρομοι 93 τμ. Το μήκος του κτιρίου φθάνει τα 37μ.και το πλάτος τα 13.45μ.με ύψος των δύο ορόφων 8.20μ.και συνολικό ύψος τα 12.50μ.(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίον Κτηματολόγιο Α΄). Από τα επίσημα στοιχεία φαίνεται ότι η αρχική χρονολογία έναρξης λειτουργίας του σαν σχολείο , είναι το 1944 με τον πληθυσμό του χωριού να ανέρχεται στους 2200 και τον αριθμό των εξετασθέντων μαθητών για εκείνο το έτος να είναι 422. ( Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού ,Πίναξ αποτελεσμάτων 1946-1947).
Από το 1944 μέχρι και σήμερα δαπανήθηκαν μεγάλα ποσά από την πολιτεία, τις σχολικές εφορίες, τις σχολικές επιτροπές και τους ντόπιους κατοίκους, έτσι ώστε το σχολείο να εκσυγχρονίζεται για να πάρει τη σημερινή του μορφή. Περιληπτικά αναφέρεται ότι το 1946-1947 διατέθηκε το κονδύλιο των 429.800 δραχμών για την επισκευή παλαιών φθορών, επιδιορθώσεις θυρών και κλείθρων όπως επίσης και τοποθέτηση υαλοπινάκων.(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Γενική Έκθεση Πεπραγμένων1946-47). Η κρατική ενίσχυση ανήλθε στις2.500.000 δραχμές και το σύνολο των εισπράξεων με την εισφορά της κοινότητας, την προαιρετική εισφορά γονέων, ενοικίου κλήρου και εράνου έφτασε τις 7.254.668 δραχμές.
Το 1948 – 1949η χρηματική ενίσχυση από το σχέδιο Μάρσαλ, βοηθά στο να επιστρωθεί με μωσαϊκό ο δεύτερος όροφος, διάδρομοι, γραφείο, τέσσερις αίθουσες και να λειτουργήσουν
<< νεοτάτου τύπου αφοδευτήρια έξωθεν του σχολείου με αυτόματον καθαρισμόν δια συνεχούς παροχής ύδατος >> (Προφορικές μαρτυρίες, Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Ιστορία του χωριού από τον δημοδιδάσκαλο Παναγιωτόπουλο. Μάρτιος 1955, Φ. 6 Αντίγραφα σχεδίων).
Στα 1975 πραγματοποιείται η μετάβαση από απλές σόμπες πετρελαίου σε αερόθερμες πετρελαίου. Αυτό μέχρι το 1990 οπότε και εγκαθίσταται κεντρική θέρμανση πετρελαίου με σώματα καλοριφέρ και σύγχρονο λεβητοστάσιο το οποίο υφίσταται μέχρι σήμερα. Το 1990 στον αύλιο χώρο του άνω διαζώματος τοποθετείται κατασκευή ΤΟΛ σε ειδικά τσιμεντένια υποστυλώματα λόγω της αύξησης του αριθμού των μαθητών. Το κόστος ξεπέρασε τις 2.000.000 δραχμές.
Το 1994- 1995 δίνεται ειδική κρατική επιχορήγηση περίπου 500.000 δραχμών για επέκταση της Β. πλευράς και έτσι το σχολείο αποκτά νέες εσωτερικές σύγχρονες τουαλέτες. Επίσης διαμορφώνεται αίθουσα πολλαπλών χρήσεων με τηλεόραση, βίντεο , επιδιασκόπειο και βιβλιοθήκη με πολλούς νέους τίτλους βιβλίων , συγγραμμάτων και εγκυκλοπαιδειών με σκοπό να λειτουργήσει ως δανειστική. Ο χώρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σαν αίθουσα συνεδριάσεων ή συσκέψεων του συλλόγου διδασκόντων αφού διαθέτει ειδικά διαμορφωμένο έδρανο πλαισιωμένο από 20 νέα καθίσματα. Το 1995 ολοκληρώνεται η εσωτερική αισθητική αναβάθμιση του κτιρίου με μια εικαστική παρέμβαση προσθήκης σχολικών και παιδικών τοιχογραφιών .
Η ΣΧΟΛΙΚΗ ΖΩΗ ΑΛΛΟΤΕ
Η σχολική ζωή άλλοτε ήταν πλούσια σε δράσεις παρόλη τη δύσκολη οικονομική κατάσταση των κατοίκων. Το σχολείο αποτελούσε το κέντρο της πνευματικής και κοινωνικής ζωής της μικρής τοπικής κοινωνίας, η οποία ζούσε απομονωμένη από τα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου υπήρχαν περισσότερες ευκαιρίες για πολιτιστική και πνευματική ζωή. Το Δημοτικό Σχολείο Ζυγού από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του προσπάθησε να παίξει ενεργό ρόλο στα πολιτιστικά τεκταινόμενα του τόπου.
Η λειτουργία σχολικής βιβλιοθήκης, σχολικού συνεταιρισμού και μαθητικών συσσιτίων, η δημιουργία σχολικού κήπου, οι σχολικές γιορτές, οι θεατρικές παραστάσεις, η διδασκαλία παραδοσιακών χορών, η συμμετοχή σε αθλητικούς αγώνες, οι συγκεντρώσεις γονέων, όπου οι εκπαιδευτικοί του σχολείου ανέπτυσσαν στις ομιλίες τους παιδαγωγικά θέματα προσπαθώντας να βελτιώσουν τις σχέσεις σχολείου και οικογένειας, η διενέργεια εράνων, ο προσκοπισμός είναι κάποιες από τις δραστηριότητες στις οποίες επιδόθηκε το σχολείο από την επαναλειτουργία του το 1945(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Γενική έκθεσις πεπεραγμένων σχ.έτος 1952-53, Βιβλία Μηνιαίων Εκθέσεων). Κάποιες από αυτές συνεχίζονται έως σήμερα προσαρμοσμένες στη σημερινή εποχή, άλλες καταργήθηκαν γιατί είναι διαφορετικές οι ανάγκες των μαθητών και των γονιών τους και άλλες αντικαταστάθηκαν από νέες δραστηριότητες που γέννησε ο σύγχρονος τρόπος ζωής.
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΚΗΠΟΣ
Αξίζει να αναφερθούμε πιο αναλυτικά στο σχολικό κήπο πριν από τη δημιουργία του οποίου υπήρχε «ζωοτροφείον», όπου εκτρέφονταν κουνέλια, κότες, περιστέρια, χήνες .Το «ζωοτροφείον» διατηρήθηκε μόνο για δύο σχολικά έτη1950-51,1951-52 (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Γενικές εκθέσεις πεπραγμένων1950-51,1951-52).
Ο σχολικός κήπος περιλάμβανε ανθόκηπο, λαχανόκηπο, δεντρόκηπο. Όλα τα φυτά φυτεύτηκαν από τους μαθητές. Η περιποίηση γινόταν από τους ίδιους, οριζόταν υπεύθυνος δάσκαλος και ο σκοπός ήταν διδακτικός(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Γενική έκθεσις πεπεραγμένων σχ.έτος 1952-53). Το Φεβρουάριο του 1962 έγινε περίφραξη του σχολικού κήπου με τοιχοποιία και με προσωπική εργασία των κατοίκων (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Δελτίον Εκθέσεως Α΄ Δημοτικού Σχολείου). Ο σχολικός κήπος διατηρήθηκε μέχρι το σχολικό έτος 1994-95 (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίον πράξεων 1989-90, Πράξη 4).
Σήμερα στη θέση του ανθόκηπου υπάρχει διαμορφωμένος χώρος με παρτέρι που χρησιμοποιείται για τις ανάγκες προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και στο εγγύς μέλλον θα μεταμορφωθεί σε ανοιχτή τάξη (OPEN CLASS) για όλους τους μαθητές .
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΖΥΓΟΥ « Η ΜΕΛΙΣΣΑ»
Οι Σχολικοί Συνεταιρισμοί ήταν μια πρωτοποριακή δραστηριότητα για τη σχολική ζωή εκείνης της εποχής. Έδινε στους μαθητές την ευκαιρία να αναπτυχθούν κοινωνικά, να αποκτήσουν οργανωτικές ικανότητες και συνεργασίας, να εφαρμόσουν τις μαθηματικές γνώσεις που απέκτησαν στην καθημερινότητα, να νιώσουν τη χαρά της δημιουργίας, να γίνουν υπεύθυνες προσωπικότητες μέσα από την αυτοδιαχείριση οικονομικών πόρων.
Οι μαθητές των τριών μεγαλυτέρων τάξεων των συλλειτουργούντων Δημοτικών Σχολείων Ζυγού, συνήλθαν σε ειδική συνεδρίαση στις 31/10/1965 και μετά από εισήγηση του υπευθύνου και ιδρυτή, διδασκάλου κ.Μ.Παπακώστα, αποφάσισαν την ίδρυση του Σχολικού Συνεταιρισμού των Δημοτικών Σχολείων Ζυγού με την επωνυμία «Η Μέλισσα». Επίσης με μυστική ψηφοφορία εξέλεξαν το 1ο 5/μελές Διοικητικό Συμβούλιο, που αποτελούνταν από μαθητές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το Καταστατικό που συνέταξαν στην ίδια συνεδρίαση, όπου διατύπωσαν στα άρθρα του το σκοπό ίδρυσης, τον τρόπο διοίκησης, τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, τα έσοδα, τα έξοδα, τα βιβλία και τις δράσεις που θα ανέπτυσσε ο σχολικός συνεταιρισμός (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίο πράξεων σχολικού συνεταιρισμού, 1ο Πρακτικό 31-10-1965).
Ο σκοπός ίδρυσης του σχολικού συνεταιρισμού ήταν: η εξυπηρέτηση των μαθητών με τα απαιτούμενα βιβλία, σχολικά είδη, γραφική ύλη, ο εμπλουτισμός της σχολικής βιβλιοθήκης, η καλλιέργεια του σχολικού κήπου, ο ευπρεπισμός του σχολείου, η οργάνωση εκδηλώσεων, εκδρομών και η επίσκεψη ιδρυμάτων.
Τα έσοδα προερχόταν από τις εισφορές των τακτικών μελών(5 δραχμές το χρόνο),από δωρεές, από επιχορηγήσεις του Συνεταιρισμού της Κοινότητας και της Επιθεώρησης και από την πώληση προϊόντων. Στα έξοδα περιλαμβάνονταν: η αγορά βιβλίων για τη σχολική βιβλιοθήκη, η συμμετοχή στα έξοδα των σχολικών γιορτών, παραστάσεων και εκδρομών και κοινωνικές δράσεις με επισκέψεις σε Νοσοκομεία, Φυλακές κ.λ.π. Οι έλεγχοι γινόταν από τον Υπεύθυνο Δάσκαλο και το Εποπτικό συμβούλιο (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Καταστατικόν Ιδρύσεως Σχολικού Συνεταιρισμού Α΄και Β΄Δημοτικών Σχολείων Ζυγού).
Η τελευταία σχολική χρονιά που λειτούργησε ήταν το 1979-80 (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Πρακτικό Σχολικού Συνεταιρισμού) .
Το Κυλικείο αντικατέστησε το Σχολικό Συνεταιρισμό και λειτούργησε έως το 1995-96 εξυπηρετώντας τις ανάγκες διατροφής των μαθητών στο σχολείο. Τη λειτουργία του Κυλικείου αναλάμβανε κάποιος ενήλικας, ο οποίος ζητούσε από την εκάστοτε Σχολική Εφορία την εκμίσθωσή του για ένα σχολικό έτος. Δεν υπάρχουν πηγές που να μας δίνουν περισσότερες πληροφορίες για το θέμα αυτό. Σήμερα οι μαθητές φέρνουν από τα σπίτια τους το δεκατιανό τους.
ΜΑΘΗΤΙΚΑ ΣΥΣΣΙΤΙΑ
Τα μαθητικά συσσίτια περιλαμβάνονταν στη μέριμνα του κράτους για την ενίσχυση των απόρων μαθητών και συγκεκριμένα τη « συμπληρωματική διατροφή τους».
Στα αρχεία του Δημoτικού Σχολείου Ζυγού βρέθηκαν ελάχιστα σκόρπια στοιχεία για το θέμα αυτό, που δεν μας βοηθούν να σχηματίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα σχετικά με το χρονικό διάστημα που λειτούργησαν, τον αριθμό των σιτιζόμενων μαθητών, τον τρόπο λειτουργίας τους και το είδος της παρεχόμενης τροφής.
Παρόλα αυτά θα παραθέσουμε τα ευρεθέντα στοιχεία και τις πηγές τους, γιατί δίνουν μια μικρή γεύση της κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης των μαθητών, της προσπάθειας του κράτους για ελάφρυνση των ασθενέστερων ομάδων του πληθυσμού, αλλά και του κοινωνικού ρόλου του σχολείου εκείνης της εποχής.
Στις 14 Νοεμβρίου1946 άρχισε η λειτουργία των μαθητικών συσσιτίων με συμμετοχή 401 μαθητών. Χορηγήθηκαν δωρεάν τρόφιμα κατά μαθητή που ήταν γάλα, ζάχαρη, κακάο, γλυκόζη, όσπρια, σούπες, τυρί. Παρεχόταν καθημερινό φαγητό παρασκευασμένο από μάγειρα και λειτούργησε εστία μέσα στο διδακτήριο.(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού,Φ.9 μηνιαίων εκθέσεων, Γενική έκθεση πεπραγμένων 46-47).
Οι μηνιαίες εκθέσεις από το σχολικό έτος 1947-48 έως το 1964 αναφέρουν ότι δε λειτουργούσαν τα μαθητικά συσσίτια.
Παρόλα αυτά βρέθηκε Εγκύκλιος της Δ/νσης Σχολικής Υγιεινής (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού 92093/ 12-10-1950, Περί επαναλειτουργίας των Μαθητικών Συσσιτίων), όπου γνωστοποιείται ότι «από της 15ης Οκτωβρίου 1950 θέλει επαναληφθεί η λειτουργία των μαθητικών συσσιτίων καθ’όλην την χώραν». Στην ίδια εγκύκλιο παρατίθεται το πρόγραμμα «συμπληρωματικής διατροφής» για κάθε μαθητή που συνίσταται από: α) Εν κύπελλον γάλακτος ημερησίως μετά της αναλόγου ποσότητος ζαχάρεως και κακάο. Το μεριδολόγιο ανά μαθητή είχε ορισθεί σε γάλα σκόνη (10 δράμια), ζάχαρη(3 δράμια) και κακάο (1 δράμι).β) Εν τεμάχιον άρτου(παξιμάδι ).Η συμμετοχή για τους άπορους μαθητές της Στοιχειώδους Εκ/σεως ήταν προαιρετική, οι δε εύποροι δεν είχαν δικαίωμα συμμετοχής.
Η οργάνωση αποθηκών, η προμήθεια τροφίμων και η μεταφορά στα σχολεία θα γινόταν από τις Επιτροπές των Μαθητικών Συσσιτίων. Επίσης οι μαθητές είχαν μια χρηματική συνεισφορά που καθοριζόταν από τις ίδιες επιτροπές και ήταν «ουχί μικρότερον των 4000δρχ.μηνιαίως και ουχί ανώτερον των 6000 δρχ.».Οι άποροι μαθητές απαλλάσσονταν. Τα παραπάνω στοιχεία θεωρήσαμε ότι παρουσιάζουν ενδιαφέρον γι’αυτό και τα παραθέσαμε.
Στο Δημοτικό Σχολείο Ζυγού ξεκίνησαν οι προετοιμασίες για την επαναλειτουργία Μαθητικών συσσιτίων το σχολικό έτος 1965-66 και διατέθηκαν από το σχολείο « δια την λειτουργίαν των Μαθητικών συσσιτίων δρχ. 10.000 καθόσον η προσεχής έναρξις λειτουργίας τούτων και η εύρυθμος λειτουργία των θα απαιτήσει μεγάλας δαπάνας εις άς θα μετάσχει και το σχολείον» (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού Φ.3 Εγγράφων Εφορείας Οικ.Έτος 1966-67, Πρακτικό, Πράξις 9η /6-11-1965, Κατάρτισις και ψήφισης προϋπολογισμού εσόδων και εξόδων του Σχ.ταμείου δια το οικ.έτος 1966, έξοδα άρθρο 9ον ).Για τα έπιπλα και σκεύη που αγοράστηκαν από το σχολείο ζητήθηκε η συνδρομή της Κοινότητας Ζυγού προς ελάφρυνση των εξόδων και η Κοινότητα απάντησε στο αίτημα του σχολείου, ότι θα εξετάσει την περίπτωση της δωρεάς προς αυτό(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού Φ4 Παράλληλων αρχών, 1164/24-8-1966).
Τελικά τα μαθητικά συσσίτια λειτούργησαν για 147 ημέρες με 170 μαθητές συσσιτιζόμενους και χορηγήθηκαν 24.990 μερίδες (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Γενική Έκθεση πεπραγμένων Α΄5/θεσίου Δ.Σχ.Ζυγού,27-6-1967). Ο τρόπος διανομής των τροφίμων γινόταν ως εξής: ο δάσκαλος υπηρεσίας στο 2ο διάλειμμα συγκέντρωνε τους μαθητές και τους οδηγούσε στο εστιατόριο για το πρωινό ρόφημα και με το πέρας των προμεσημβρινών μαθημάτων τους οδηγούσε στον ίδιο χώρο για το μεσημεριανό γεύμα. (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίον πράξεων διδακτικού προσωπικού από σχ.έτος 1967-68 έως 1988-89, Πρακτικό 5ον /24-1-1968, Καθήκοντα προσωπικού του σχολείου).
Οι προσωπικές μαρτυρίες παλιών μαθητών καθώς και η διαμόρφωση του ισογείου του σχολείου σε μαγειρείο, το οποίο χρησιμοποιείται σήμερα για λεβητοστάσιο, επιβεβαιώνουν τα συμπεράσματά μας. Ο κ.Κάρκαλης Γ., παλιός μαθητής του δημοτικού σχολείου, μας έδωσε κάποιες πληροφορίες, όπως ότι κατά την περίοδο 1966-67 υπήρχε μάγειρας, στο πρωινό παρεχόταν γάλα ή τσάι με τυρί και ψωμί που έφερναν από τον Αμυγδαλεώνα και το μεσημέρι περιλάμβανε φαγητό, ψωμί και φρούτο. Ο κ.Ιωακειμίδης Γ.,γραμματέας της Κοινότητας, ήταν μαθητής Στ΄τάξης το σχολικό έτος 1971-72και μας πληροφόρησε ότι τα συσσίτια λειτουργούσαν ακόμη. Η λειτουργία τους πρέπει να διακόπηκε λίγο πριν τη μεταπολίτευση.
Απομεινάρια εκείνης της περιόδου αποτελούν ο κτιστός νιπτήρας με τις βρύσες στο σημερινό λεβητοστάσιο, το οποίο όπως προαναφέρθηκε χρησιμοποιήθηκε για μαγειρείο και η εσωτερική πόρτα των δύο αιθουσών (1,2) του ισογείου, που χρησίμευσαν για εστιατόρια, ώστε να επικοινωνούν και να μπορεί ο δάσκαλος υπηρεσίας να φροντίζει τους συσσιτιζόμενους μαθητές.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ
Όπως τα περισσότερα δημοτικά σχολεία της υπαίθρου, έτσι και το Δημοτικό σχολείο Ζυγού λειτουργούσε όλη την ημέρα χωρίζοντας την εργασία σε προμεσημβρινή (4 ώρες) και μεταμεσημβρινή(2 ώρες).Ο χρόνος έναρξης και λήξης των μαθημάτων μετατοπιζόταν ανάλογα με την εποχή.
Από αρχειακό υλικό μαθαίνουμε για το ωράριο ενάρξεως και λήξεως των μαθημάτων των σχολείων της υπαίθρου, το οποίο παραθέτουμε στο Παράρτημα της εργασίας(Αρχειακό υλικό 1).
Αξίζει να αναφερθεί η μέριμνα του σχολείου για την αντιμετώπιση των συνεπειών της αποχής μεγάλου αριθμού μαθητών από τα μαθήματα λόγω της «καπνοφυτείας». Σε ειδική συνεδρίαση οι σύλλογοι διδασκόντων των Α΄, Β΄ σχολείων ασχολήθηκαν με το θέμα αυτό, προκειμένου να βοηθήσουν τους μαθητές τους και αποφάσισαν «Να διδαχτεί η ύλη όλη μέχρι της καπνοφυτείας –Μάιο-οπότε ο υπόλοιπος χρόνος θέλει διατεθεί για επαναλήψεις προς εμπέδωσιν»(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίον πράξεων από σχ.έτους 1957-58έως 1966-67 Α΄Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Πράξις 2α ,24-9-1958).
Το ωράριο αυτό τηρήθηκε έως το 1972.Στο ωρολόγιο πρόγραμμα του σχολικού έτους 1972-73(Φ.Εισερχομένων) φαίνεται η αλλαγή του ωραρίου σε προμεσημβρινό.
Από τότε το σχολείο λειτουργεί με αυτό το ωράριο με ελάχιστες αποκλίσεις που καθορίζονται από τις εκάστοτε εγκυκλίους του Υ.Π. , όπως με την Γ1-902/8-9-1997, όπου ορίζεται η πρωινή εργασία από τις 8.00-13.30 ή πιο πρόσφατα από τις 8.00-14.00 ή 7.00-17.00 κατά την Αναμόρφωση Ωρολογίων προγραμμάτων Ολοήμερων Πειραματικών Σχολείων (ΦΕΚ 1139/23-8-2006).
ΝΥΧΤΕΡΙΝΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΥΓΟΥ
Ένα από τα μέτρα που εφάρμοσε η πολιτεία για την εξάλειψη του αναλφαβητισμού ήταν η ίδρυση Νυχτερινών Δημοτικών Σχολείων. Το Νυχτερινό Δημοτικό σχολείο Ζυγού άρχισε να λειτουργεί από το έτος 1954-1955 με 167 μαθητές έως τις 20 Δεκεμβρίου 1968με 5 μαθητές, οπότε και διεκόπη η λειτουργία του μετά από προφορική εντολή του επιθεωρητή, διότι δεν συμπλήρωνε τον απαιτούμενο αριθμό των φοιτούντων μαθητών. ( Γ.Α.Κ Αρχεία Ν.Καβάλας, Φ. ΣΑΕ 6 , 1954-1970, Νυχτερινή Σχολή Ζυγού, Γενική έκθεση Λειτουργίας Νυχτερινών Δημοτικών σχολείων 1968-69).
Πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τον τρόπο λειτουργίας των Νυχτερινών Δημοτικών Σχολείων (διδασκόμενα μαθήματα, ωρολόγιο πρόγραμμα, ηλικία μαθητών κτλ )υπάρχουν στις Διαταγές για την ίδρυση και λειτουργία τους που εξέδιδαν οι Επιθεωρητές Δημοτικών σχολείων. Στα Γ. Α. Κ Αρχεία Ν. Καβάλας και συγκεκριμένα στο ΣΑΕ Φ. 6 , 1954-1970, Νυχτερινή Σχολή Ζυγού, βρήκαμε διαταγές από τις οποίες πήραμε αρκετά στοιχεία που μας βοηθάνε να γνωρίσουμε το ιδιαίτερο αυτό είδος σχολείου που δημιούργησαν οι εκπαιδευτικές ανάγκες εκείνης της εποχής. Παραθέτουμε περιληπτικά κάποια από αυτά, γιατί θεωρήσαμε ότι είναι αξιόλογα για την έρευνά μας.
Στα Νυχτερινά σχολεία φοιτούσαν μαθητές «αμφοτέρων των φύλων και αγόντων ηλικίαν 14-20 ετών», σκοπός της ίδρυσής τους οριζόταν η «μόρφωσις των αγραμμάτων και των μη λαβόντων απολυτήριον», λειτουργούσαν με 3 έως 6 τάξεις ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών από μονοτάξιο έως εξατάξιο. Στα μονοθέσια η διαίρεση των τάξεων ήταν σε3 ομάδες των Α-Β , Γ-Δ , και Ε-ΣΤ τάξεων. Στεγάζονταν υποχρεωτικά στα διδακτήρια δημόσιων ή ιδιωτικών Δημοτικών σχολείων με απαραίτητη προϋπόθεση «ο αριθμός των φοιτούντων να είναι 10μαθηταί». Αλλιώς καταργούνταν. Λειτουργούσαν όπως τα ημερήσια ( ίδια μαθήματα), τα απολυτήρια που εξέδιδαν ήταν ισότιμα και εποπτεύονταν από τους επιθεωρητές.
Οι εγγραφές άρχιζαν από 15 Σεπτεμβρίου και τα μαθήματα από 1 Οκτωβρίου με λήξη στις 20 Ιουνίου. Οι ώρες εργασίας ήταν έως 3ημερησίως από τις 17:00 έως 20:00 και με διάρκεια διδακτικής ώρας 30 λεπτά.
Η φοίτηση για τους εγγεγραμμένους ήταν υποχρεωτική και αν κάποιος μαθητής για αγνώστους λόγους διέκοπτε τη φοίτηση , γινόταν «γνωστοποίησις με ανάλογο έγγραφο από τον Δ/ντή του Σχολείου προς τον κηδεμόνα του μαθητή για την υποχρεωτική παρουσίαση εντός τεσσάρων ημερών, αλλιώς θα γινόταν αναφορά στον Προϊστάμενο για την επιβολή της προβλεπόμενης από το νόμο κύρωσης ( χρηματικό πρόστιμο )».
Το προσωπικό αυτών των σχολείων παρουσιαζόταν με ξεχωριστό διορισμό και ήταν ανεξάρτητο από το ημερήσιο (Εγκύκλιος 35 αρ.πρ. 3651,Ίδρυση Νυχτερινών Σχολείων, Επιθεωρητής Β! Περιφέρειας Καβάλας).
Για όσους μαθητές ήταν πάνω από 20 ετών και δεν επιθυμούσαν να φοιτήσουν, ιδρύθηκαν τα « κέντρα διδασκαλίας »που υπάγονταν στα Κέντρα Λαϊκής Επιμόρφωσης (Υ.Α.129224/723 /19/10/1957,Αθήνα, Αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα των νυχτερινών σχολείων στοιχειώδους εκπαίδευσης ).
Το Νυχτερινό Σχολείο Ζυγού λειτούργησε κατά τον τρόπο που αναφέρθηκε παραπάνω. Στο παράρτημα παραθέτουμε χειρόγραφο Ωρολόγιο πρόγραμμα του 1960 (Αρχειακό υλικό 2),το οποίο μας δίνει μια σαφέστερη εικόνα για τον τρόπο λειτουργίας του σχολείου.
Το 1955-1956 ενώ γράφτηκαν 94 μαθητές φοίτησαν 64. Λειτούργησε μόνο 5 μήνες ( Δεκέμβριος- Απρίλιος) και δίδαξαν οι τρεις εκπαιδευτικοί : Ψυχάκης Α. , Παπαναστασίου Γ. και Ιωαννίδης Ιωάννης( Λογοτέχνης) (Γ.Α.Κ Αρχεία Ν.Καβάλας, Φ. ΣΑΕ 6 , 1954-1970, Νυχτερινή Σχολή Ζυγού, Έκθεση λειτουργίας σχολικού έτους 1955-56 ημερήσιου σχολείου ,26-06-1956 Δ/ντρια Ζαχαριάδου).
Το 1964-65 λειτούργησε 7 μήνες από την 1-11-64 έως τις 30-05-65και αμοιβή στο δάσκαλο δε δόθηκε . Επίσης έγινε πρόταση για την καταπολέμηση του αναλφαβητισμού από το Δ/ντή Τσαρούχα Γεώργιο να ληφθούν νομοθετικά μέτρα «ίνα καταστεί αδύνατη η μετοίκησις εκτός Ελλάδος σε όσους δεν έχουν απολυτήριον Δημοτικού Σχολείου «(Γ.Α.Κ Αρχεία Ν.Καβάλας, ΣΑΕ Φ. 6 , 1954-1970, Νυχτερινή Σχολή Ζυγού, Γενική έκθεσις λειτουργίας 1964-1965 ).
Παίρνοντας στοιχεία που αφορούν τα έτη λειτουργίας, τον αριθμό εγγραφέντων μαθητών και τις χρονολογίες γέννησής τους από το Γενικό Έλεγχο της Νυχτερινής Σχολής Ζυγού (Γ.Α.Κ Αρχεία Ν.Καβάλας )φτιάξαμε πίνακα, τον οποίο παραθέτουμε στο παράρτημα (Πίνακας 3).
Μελετώντας τον πίνακα βγάζουμε τα παρακάτω συμπεράσματα: Στα δεκαπέντε χρόνια της ύπαρξης του Νυχτερινού σχολείου λειτούργησε μόνο 6 χρόνια .Οι λόγοι της διακοπτόμενης λειτουργίας του δεν είναι γνωστοί . Ο αριθμός φοιτούντων μαθητών είχε μια βαθμιαία φθίνουσα πορεία, που οδήγησε στην κατάργησή του (1968).
ΦΕΚ ΙΔΡΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ-Α΄, Β΄ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΖΥΓΟΥ-ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΟΙΤΟΥΝΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Το πρώτο ΦΕΚ ίδρυσης του Δημοτικού Σχολείου Ζυγού είναι το 44078/12-08-1926, το οποίο σύμφωνα με τις γραπτές πηγές πρέπει να αναφέρεται στο Δημοτικό Σχολείο που στεγαζόταν στο παλαιότερο κτίριο (Τούρκικο Διδακτήριο χτισμένο το 1909) και ξεκίνησε ως 2/τάξιο (1925), στη συνέχεια λειτούργησε ως 4/τάξιο και αργότερα ως 6/τάξιο(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Φ.6 Ιστορία του χωριού Ζυγός, Δ/λος Παναγιωτόπουλος 1955). Η μετονομασία του 6/τάξιου Δημοτικού Σχολείου Ζυγού σε Α΄ 6/τάξιο γίνεται με την (Υ.Α.)83899/14-9-1953 ΦΕΚ 222 (ΤΒ. 10-10-1953), οπότε ιδρύεται και το Β΄ 2/τάξιο Δημοτικό Σχολείο Ζυγού.
Το 1970 ενώνονται τα δύο Α΄ και Β΄ Δημοτικά Σχολεία Ζυγού σε ένα 6/θέσιο, το οποίο με το (ΦΕΚ 555/ 23-06-1995) της τελευταίας μεταβολής γίνεται 10/θέσιο και έτσι λειτουργεί έως σήμερα (2013).
Με το (ΦΕΚ φ.50/135/91629/Γ1/01-09-2003) ιδρύονται Τμήματα ολοήμερου και ονομάζεται πλέον 10/θέσιο Ολοήμερο Δημοτικό Σχολείο Ζυγού.
Το 2006 ιδρύεται Τμήμα Ένταξης (ΦΕΚ 1438/2-10-2006), το οποίο λειτούργησε μόνο το σχολικό έτος 2011-12. Αξίζει να αναφέρουμε ότι υπήρξε ένα από τα «Πειραματικά Σχολεία» (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Φ. Εξερχόμενα 15/15-2-1989 Ωρολόγιο Πρόγραμμα Διδασκαλίας)στα οποία εισήχθηκε για πρώτη φορά η διδασκαλία Ξένης Γλώσσας (αγγλικών) και Φυσικής Αγωγής από ειδικό γυμναστή.
Β΄ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΖΥΓΟΥ
Ένα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο που προέκυψε από την έρευνα μας αποτελεί η ύπαρξη του Β΄ 2/τάξιου Δημοτικού Σχολείου από το 1953, το οποίο συστεγαζόταν στο ίδιο κτήριο με το Α΄ 6/τάξιο μέχρι την κατάργηση του το 1970.
Τα δύο σχολεία συνεδρίαζαν από κοινού, συνεργαζόταν σε όλες τις δραστηριότητες και λειτουργούσαν σαν ένα ενιαίο σχολείο με δύο διευθυντές. (Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Βιβλίο Πράξεων Διδακτικού Προσωπικού Σχ. Έτος 1957-58 έως 1966-67 Α΄ Δημοτικού Σχολείου Ζυγού – Πράξις 2η /24-9-1958).
Ο αριθμός των μαθητών που φοίτησαν στο Β΄ Δημοτικό Σχολείο κατά τα χρόνια της λειτουργίας του κυμάνθηκε από 66(1953-54) έως 43(1969-70). Σχετικά με το μαθητικό δυναμικό του σχολείου παραθέτουμε πίνακα στο Παράρτημα της εργασίας (Πίνακας 4).
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΟΙΤΟΥΝΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Ο αριθμός των μαθητών στο 6/τάξιο Δημ.Σχ.Ζυγού ήταν πάντα μεγάλος, επειδή ο πληθυσμός του χωριού ήταν πάνω από 2000κατοίκους. Για τα χρόνια λειτουργίας πριν το Β’ παγκόσμιο πόλεμο δεν έχουμε στοιχεία, επειδή τα αρχεία καταστράφηκαν στην κατοχή. Σώθηκαν τα αρχεία του Α’ Δημοτικού σχολείου Ζυγού από το 1944-45 και πέρα.
Συγκεντρώσαμε στοιχεία φοιτούντων μαθητών για τα σχολικά έτη από 1944-45 έως 1952-53, τα οποία παραθέτουμε στον Πίνακα 5 του παραρτήματος και παρουσιάζουν ενδιαφέρον λόγω του αρχικού μεγάλου αριθμού μαθητών( 431 μαθητές, 1944-45)που μειωνόταν συνεχώς (290 μαθητές, 1952-53). Ο μεγάλος αριθμός μαθητών αυτά τα χρόνια οφειλόταν στη διακοπή φοίτησής τους κατά τη διάρκεια της Κατοχής και στην επανεγγραφή τους με την απελευθέρωση, αλλά και στην προσωρινή εγκατάσταση νέων οικογενειών στο Ζυγό από τα γύρω χωριά (Βουνοχώρι, Κορυφές, Λιμνιά, Π. Καβάλα, Λυκόστομο) λόγω του εμφύλιου πολέμου. (Μαρτυρία Τσιρίδη Γ.).
Στον Πίνακα 6 (Εγγεγραμμένων μαθητών Α΄6/ταξίου Δημοτικού Σχολείου Ζυγού) του παραρτήματος, όπου καταγράψαμε τον αριθμό των φοιτούντων μαθητών των ετών 1955-56 έως 1963-64, παρατηρούμε ότι το δυναμολόγιο του σχολείου σταθεροποιήθηκε περίπου στα σημερινά επίπεδα.
Τα στοιχεία που έχουμε για τα επόμενα σχολικά έτη συλλέχτηκαν από Δελτία απογραφής σχολικών κτιρίων (έως 1971), από Δελτία απογραφής Δημοτικής Εκπ/σης (έως το 1979) και από Δελτία στατιστικής Π.Ε. από το 1980 μέχρι και σήμερα, τα οποία βρήκαμε στο Αρχείο του σχολείου.
Μελετώντας όλα τα παραπάνω, παρατηρούμε ότι ο αριθμός των μαθητών κυμαινόταν από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 έως τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μεταξύ 170 έως 230 μαθητών, σε μέσο πληθυσμό 2500 κατοίκων.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 σημειώνεται μια μικρή φθίνουσα πορεία, παρ’ ότι έγιναν συγχωνεύσεις με τα σχολεία γειτονικών χωριών (Βουνοχωρίου, Λιμνιάς, Π. Καβάλας, Λυκοστόμου και Κρυονερίου) με αριθμό μαθητών από 130 έως 160 και αρχίζει πάλι μια αυξητική πορεία από τη δεκαετία του ’90 με την έλευση παλιννοστούντων μαθητών.
Έτσι, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, από το 1991 έως και σήμερα το 2013 οι αριθμοί των φοιτούντων μαθητών κυμαίνονται μεταξύ 150 έως 200 μαθητές. (Πίνακας 7,παράρτημα)
ΟΙ ΣΥΓΧΩΝΕΥΣΕΙΣ ΜΕ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΓΕΙΤΟΝΙΚΩΝ ΧΩΡΙΩΝ
Στα Β. Α. του Ζυγού βρίσκεται ο ορεινός όγκος που καταλήγει στα όρη της Λεκάνης. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο λειτούργησαν Δημοτικά Σχολεία σε όλα τα χωριά που βρίσκονται σ’ αυτήν την περιοχή.
Η εξωτερική και εσωτερική μετανάστευση που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του ΄60 είχε σαν συνέπεια τη δραστική μείωση του παραγωγικού πληθυσμού των ορεινών αυτών χωριών και την παντελή έλλειψη μαθητών με αποτέλεσμα το κλείσιμο ή τη συγχώνευση των Δημοτικών Σχολείων.
Το 1984 καταργηθήκαν τα Δημοτικά Σχολεία Παλιάς Καβάλας, Βουνοχωρίου και Λημνιάς. Όλη η κινητή περιουσία τους μεταβιβάστηκε στο Δημοτικό Σχολείο Ζυγού (Αρχείο Δημοτικού σχολείου Ζυγού, Απόφαση 1ου Γραφ.Δημ.Εκπ/σης Καβάλας, αρ.πρ.1538/29-11-1984). Με τα παραπάνω σχολεία είχαν συγχωνευτεί το Δημοτικό σχολείο Κορυφών 1948-1977, το Δημοτικό σχολείο Πολύνερου 1950-1970,το Δημοτικό σχολείο Λυκοστόμου 1946-1977και το Δημοτικό σχολείο Κρανοχωρίου 1950-1966 (ΓΑΚ, Αρχείο Ν.Καβάλας).
Στα Δ.του Ζυγού βρίσκεται το Κρυονέρι. Το Δημοτικό σχολείο του Κρυονερίου λειτούργησε από το 1944-1987.Με το Π.Δ..338/26-8-1987(ΦΕΚτ.Α΄155/27-8-87) συγχωνεύτηκαν το 2/θΔημοτικό σχολείο Κρυονερίου και το 6/θ Δημοτικό σχολείο Ζυγού σε ένα 6/θ Δημοτικό σχολείο στο Ζυγό (Aρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού ,Φ.Εισερχόμενα, αρ.πρ.975/28-9-1987).
Τα αρχεία όλων των παραπάνω σχολείων μεταφέρθηκαν αρχικά στο Δημοτικό σχολείο Ζυγού. Από το Μάρτιο του 2012 βρίσκονται πια στα Αρχεία του κράτους.
Στο Δημοτικό σχολείο Ζυγού από το 1957 έως το 2008 στεγαζόταν το Νηπιαγωγείο. Η μεταφορά του σε κτίριο του πρώην Αστυνομικού τμήματος έγινε το σχολικό 2008-09.
1990 – 1991 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΗΣ
Είναι η χρονική περίοδος έλευσης ομογενών παλιννοστούντων και βορειοηπειρωτών. Ένας μεγάλος όγκος παλιννοστούντων ομογενών υπό την καθοδήγηση του Ε.Ι.Υ.Α.Π.Ο.Ε (ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΥΠΟΔΟΧΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΟΥΝΤΩΝ ΟΜΟΓΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ) με έμβλημα τα ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ, εγκαθίσταται σε ειδικό χώρο υποδοχής, ο οποίος βρίσκεται κοντά στο Ζυγό. Οι φιλοξενούμενοι, σύμφωνα με το σχεδιασμό, θα έμεναν εκεί προσωρινά και αργότερα θα ενσωματώνονταν σε παρακείμενα χωριά, βρίσκοντας μόνιμη στέγη και εργασία. Οι κάτοικοι αρχικά έμεναν σε ΤΟΛ στρατιωτικού τύπου και πολλοί από αυτούς μένουν ακόμη. Κάποιοι άλλοι έστησαν τη ζωή τους σε μόνιμες κατοικίες, μετά από κάποιο δάνειο και μια κρατική επιχορήγηση που τους δόθηκε. Έτσι η ανάγκη για μια σχολική μονάδα ήταν αναγκαία. Ιδρύεται σχολείο μέσα στον οικισμό, το οποίο όμως δεν βρήκε την αναμενόμενη ανταπόκριση των κατοίκων. Ο οικισμός ονομάστηκε Νέος Ζυγός και οι εκατό (100) περίπου μαθητές έγιναν δεκτοί από τα Δημοτικά Σχολεία του Ζυγού (ο μεγαλύτερος αριθμός) και των Φιλίππων ( ελάχιστος ).
Έτσι ο αριθμός των μαθητών στο Σχολείο του Ζυγού ξεπέρασε τους 200, λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι ο Ζυγός έγινε το σημείο υποδοχής και όλων των άλλων μαθητών από τα γύρω χωριά. Στον αύλειο χώρο του άνω διαζώματος του σχολείου, τοποθετήθηκε κατασκευή ΤΟΛ σε ειδικά τσιμεντένια υποστυλώματα, λόγω του μεγάλου αριθμού των μαθητών. Το κόστος της κατασκευής ξεπέρασε τις 2.000.000 δραχμές.
Οι παλιννοστούντες ομογενείς μαθητές υποβάλλονταν σε κατατακτήριες εξετάσεις που διενεργούνταν από 3μελή εξεταστική επιτροπή αποτελούμενη από δασκάλους και τους κατέτασσε στις κατηγορίες :Αρχάριοι- Ημιπροχωρημένοι – Προχωρημένοι. (Aρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Π.Δ.483/77 και Π.Δ 484/77, έγκριση 785/3-6-91 του 1ου Γραφείου Α/θμιας εκπ/σης).
Συγκεκριμένα, η επιτροπή αξιολογούσε προφορικά και γραπτά για να τους κατατάξει σε τάξεις.
Τα κριτήρια ήταν:
1. προφορική εξέταση
2. ειδικά κριτήρια επιδόσεως (ερωτηματολόγια)
3. δικαιολογητικά που προσκόμισε ο κάθε μαθητής από τη χώρα από την οποία παλιννόστησε.
4. η ημερομηνία γέννησης
5. η εκτενής ενημέρωση της υπεύθυνης δασκάλας της τάξεως υποδοχής και το γενικό συμπέρασμα της προόδου αυτών και
6. η σύμφωνη γνώμη των γονέων των μαθητών.
Αποτελέσματα των πρώτων κατατακτήριων εξετάσεων ήταν 9 μαθητές να ενταχθούν σε κανονική τάξη και 4 μαθητές να απολυθούν από το Δημοτικό(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, βιβλίο Πράξεων Διδ/κού προσωπικού από το σχολικό έτος 1989-1990, Πράξη 4η/ 03-06-1991).
Την επόμενη χρονιά 1991-92, ο αριθμός των παλιννοστούντων ομογενών μαθητών που συμμετείχαν στις κατατακτήριες εξετάσεις ανήλθε σε 56. Κατατάχτηκαν από την εξεταστική επιτροπή σε τάξεις του κανονικού σχολείου ανάλογα με το βαθμό γνώσης των κύκλων γνωστικών αντικειμένων μαθημάτων( Γλώσσα, Μαθηματικά, Φυσικά , Κοινωνικές σπουδές) και την ηλικία του κάθε εξεταζόμενου(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού , βιβλίο Πράξεων Διδ/κού προσωπικού, Πράξη 2η14-04-1992, θέμα «Κατατακτήριες εξετάσεις παλιννοστούντων ομογενών μαθητών»).
Ο αριθμός των παλιννοστούντων έφτασε τους 88 επί συνόλου 207 μαθητών το σχολικό έτος 1993-94(Αρχείο Δημοτικού Σχολείου Ζυγού, Συμπληρωματικό δελτίο Στατιστικής Π.Ε.)
Να σημειωθεί ότι παρέχονταν βοήθεια στους ομογενείς παλιννοστούντες μαθητές μέσω της ενισχυτικής διδασκαλίας και της τάξης υποδοχής.<< Το χαμηλό εισόδημα , η ανεργία, η διαφορετική κοινωνική θέση που είχαν στην Π.Σ.Ε με αυτή που έχουν στην Ελλάδα, το << μορφωτικό κεφάλαιο>>, είναι παράγοντες που διαμόρφωσαν τις στάσεις όλων των μελών της οικογένειας και επηρέασαν την κοινωνική και σχολική ένταξη των παιδιών >>.Μαθησιακές δυσκολίες και δυσκολίες ένταξης Παλιννοστούντων μαθητών από την Πρώην Σοβιετική Ένωση. Δέσποινα Δεμίρογλου –Παντελής Δεμίρογλου Εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη .
Με τον καιρό, καθώς τα παιδιά των παλιννοστούντων φοιτούσαν στο Νηπιαγωγείο, άρχισε να ομαλοποιείται η φοίτησή τους στο Δημοτικό σχολείο, τόσο σε γνωστικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο σχέσεων με τους μαθητές του Ζυγού και του Κρυονερίου.
ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΦΟΙΤΗΣΑΝ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ
Στα 74 χρόνια από την ίδρυση του σχολείου φοίτησαν αρκετές χιλιάδες μαθητές και δίδαξαν αρκετές δεκάδες δάσκαλοι. Όλοι τους ήταν υπερήφανοι για το σχολείο τους . Κάποιοι απ’ αυτούς διακρίθηκαν και διέπρεψαν εντός και εκτός του χωριού. Ο κ.Κώστας Ζαχόπουλος μετά από πολλά χρόνια θητείας στα δημοτικά συμβούλια έφτασε να γίνει Δήμαρχος στον πρώτο Καποδιστριακό Δήμο Φιλίππων. Ο κ. Ιωαννίδης Ιωάννης ,ο οποίος υπηρέτησε στα τέλη της δεκαετίας του 50 και αρχές του 60 στο σχολείο ως εκπαιδευτικός και αργότερα ως καθηγητής Παιδαγωγικών Ακαδημιών διακρίθηκε για το συγγραφικό του έργο στη παιδική λογοτεχνία. Επίσης ο κ.Ζαχόπουλος Συμεών ,ο οποίος πρωτοπόρησε ως αναβιωτής στην εξάπλωση του παγκρατείου αθλήματος ,πρόεδρος WAKO και IBSSA. Πολλοί είναι ακόμη αυτοί που διέπρεψαν και διακρίθηκαν σε διάφορους άλλους τομείς επιστημονικούς, αθλητικούς, πολιτικούς κ.λ.π. αλλά για τυχόν λόγους παράλειψης θα προτιμήσουμε να μην κάνουμε ονομαστική αναφορά.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ
Απέναντι από την εκκλησία του Αποστόλου Θωμά και πλησίον του Κοινοτικού Καταστήματος, του Κέντρου Εξυπηρέτησης Πολιτών και του Ιατρείου δεσπόζει το σημερινό Δημοτικό σχολείου του Ζυγού. Ξεχωρίζει με τις υπέροχες εξωτερικές και εσωτερικές τοιχογραφίες που το κοσμούν. Η αισθητική αναβάθμιση του κτιρίου ολοκληρώνεται το 1995 . Το σχολείο μετατρέπεται σε ένα τεράστιο ζωγραφικό καναβάτσο και ζωντανεύει με σκίτσα ηρώων γνωστών παραμυθιών, με φιγούρες αγωνιστών ηρώων της επανάστασης του΄21, του Μακεδονικού αγώνα, με φορεσιές από την πολιτιστική μας κληρονομιά, παιδικές αναπαραστάσεις με έμφαση στην προστασία του περιβάλλοντος, της ειρήνης, της συναδελφικότητας, της φιλίας, του μεγαλείου της Πατρίδας μας. Πρωτεργάτης σε όλα αυτά υπήρξε ο Διευθυντής του Σχολείου Ράνης Δημήτριος, τοποθετημένος από το 1985.Με σταθερό και μεθοδικό βηματισμό έστησε το σχολείο του μέλλοντος. Υπηρέτησε συνολικά 23 χρόνια στο συγκεκριμένο σχολείο, έβαλε την προσωπική του σφραγίδα και έδωσε το δικό του προσωπικό στίγμα. Ανάθεσε στον Χαράλαμπο Ρωμανίδη, άνθρωπο της Ομογένειας , που η οικογένειά του είχε βιώσει το ξεριζωμό του 1911, και ο ίδιος παλιννόστησε το 1991, να ομορφύνει με τη χρωματική του παλέτα εσωτερικά και εξωτερικά το σχολείο. Ο Χ. Ρωμανίδης, με σπουδές στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Εικαστικές τέχνες και Αρχιτεκτονική Εσωτερικών χώρων, αναλαμβάνει και φέρνει εις πέρας το εγχείρημα με τον καλύτερο τρόπο. (Σχετικά άρθρα για τον εξωραϊσμό του σχολείου έχουν φιλοξενηθεί σε τοπικά και μη φύλλα όπως Τα Νέα 16-02-1994 , Ρεπορτάζ του Κ. Φιλίδη 08-04-1995, Επίκαιρος 16-12-1995). Σε απόσπασμα του διμηνιαίου φύλλου ΤΑ ΣΚΟΡΠΙΑ ΦΥΛΛΑ 1995 αναφέρεται «Είναι αλήθεια πως ο Έλληνας δάσκαλος, σταυροφόρος μιας ιδέας , δεν μετριέται με το χιλιάρικο, επειδή πιστεύει ότι μόνο η στροφή προς τις αξίες και τα ιδανικά οδηγεί στην ολοκλήρωση και την τελειοποίηση».
Οι αίθουσες του σχολείου είναι εξοπλισμένες με Η/Υ και PROJECTORS, γεγονός που δίνει την δυνατότητα στους εκπ/κούς, αλλά και στους μαθητές να χρησιμοποιούν τις δυνατότητες πληροφόρησης από το διαδίκτυο. Επίσης υπάρχουν διαδραστικοί πίνακες που δίνουν άλλη διάσταση στην παρεχόμενη μάθηση προς τους μαθητές. Αξίζει να αναφερθεί ότι είναι από τα πρώτα Δημοτικά Σχολεία στο Νομό Καβάλας που εξοπλίστηκαν με Η/Υκαι PROJECTORS σε κάθε τάξη, με πρωτοβουλία του τότε Δ/ντή Μιχαλάκη Χριστόδουλου (2008). Ακόμη το σχολείο είναι εφοδιασμένο με σύγχρονα φωτοτυπικά μηχανήματα, FAX, LAPTOP, CD PLAYERS, κάμερα, πλήθος εποπτικών μέσων, πλούσια βιβλιοθήκη, κλειστή αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και τεράστιο αύλειο χώρο για την άθληση των παιδιών. Στο σχολείο πραγματοποιούνται καινοτόμα προγράμματα με βιωματική προσέγγιση και οργανωμένες επισκέψεις σε επιλεγμένους χώρους, ώστε να είναι πιο ελκυστικό και να ετοιμάσει τα παιδιά στις σύγχρονες προκλήσεις των καιρών. Οι εκδηλώσεις του (γιορτές Χριστουγέννων, λήξης μαθημάτων, κ.τ.λ) αποτελούν πολιτιστικό γεγονός για το χωριό και πλήθος κόσμου παρευρίσκεται για να τις παρακολουθήσει. Τα τελευταία χρόνια λόγω τις οικονομικής κρίσης, το σχολείο ενεργοποιείται στην ανακούφιση των οικογενειών με οικονομικά προβλήματα, μαζεύοντας ρουχισμό και τρόφιμα που διανέμονται στους ενδιαφερόμενους. Η εμπιστοσύνη και η εκτίμηση με την οποία περιβάλλει τους εκπ/κους του σχολείου ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων, είναι η καλύτερη απόδειξη ότι είναι ανοικτό στην κοινωνία του χωριού και εκπληρώνει τις προσδοκίες τους για μάθηση και πολιτισμό.
Το σχολείο του Ζυγού πληροί τις προϋποθέσεις και παραμένει ένα σχολείο Σύγχρονο από όλες τις παραμέτρους και δικαιώνει όσους οραματίστηκαν, πίστεψαν και έκτισαν αυτό το κτήριο πριν από 74 χρόνια.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Κατά την έρευνά μας επικεντρωθήκαμε στην περίοδο 1945-80,επειδή το αρχείο του σχολείου ήταν πλούσιο σε υλικό και θεωρήσαμε ότι έπρεπε να αξιοποιηθεί. Στα νεώτερα χρόνια αναφερθήκαμε περιληπτικά δίνοντας περισσότερα στοιχεία μόνο για την περίοδο της παλιννόστησης, που ήταν ένας σημαντικός σταθμός στην ιστορία του.
Κάνοντας μια ανασκόπηση σε όλη την πορεία του σχολείου, από την ίδρυσή του έως σήμερα θα παραθέσουμε μερικά συμπεράσματα τα οποία προκύπτουν από το ταξίδι μας στο παρελθόν.
Το σχολείο δημιούργησε η ανάγκη των κατοίκων για μόρφωση. Αυτοί πρωτοστάτησαν στην ίδρυσή του πριν από το Κράτος, το οποίο ακολούθησε.
Ήταν το κέντρο της πνευματικής και κοινωνικής ζωής του χωριού. Λαβαίνοντας υπόψη όλες τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της εποχής και το ιστορικό πλαίσιο-εγκατάσταση Προσφύγων, Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, Εμφύλιος, Χούντα, Μεταπολίτευση, Παλιννόστηση-ανταποκρίθηκε επάξια στο ρόλο του. Στάθηκε ένας ακλόνητος φάρος προσφέροντας το φως της γνώσης παρόλα τα μεγάλα κύματα που το έδερναν κατά καιρούς.
Κυρίως όμως έπαιξε ρόλο κοινωνικό. Οι εκπαιδευτικοί, αφανείς ήρωες, παραμερίζοντας τις προσωπικές τους ανάγκες, προσπάθησαν να δώσουν ένα χέρι βοήθειας στους μαθητές και τους γονείς τους. Ενέπνεαν την εκτίμηση, το σεβασμό και την αναγνώριση του έργου τους, στοιχεία που φάνηκαν έντονα στις απαντήσεις των ερωτηματολογίων που δώσαμε στους γονείς και συγγενείς των μαθητών μας. Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό που έφτασε στα χέρια μας αποτύπωσε με το δικό του τρόπο τις δυσκολίες της εποχής αλλά συνάμα το σθένος ,το κουράγιο, την αίσθηση συνεργασίας και εθελοντισμού που διακατείχε εκείνη την γενιά και ταυτόχρονα τη δίψα για την ανέγερση ενός σχολείου
Οι καιροί άλλαξαν, όμως οι δυσκολίες είναι παρόμοιες. Αφουγκραζόμενο τις νέες ανάγκες της σχολικής κοινότητας συνεχίζει επάξια την πορεία των προκατόχων του.
Διευθυντές και δάσκαλοι πριν το 1940
- Λαδόπουλος Αθανάσιος, διευθυντής
- Λαδοπούλου Σταματούλα, δασκάλα
- Ρηγόπουλος Παναγιώτης, δάσκαλος
- Ρηγοπούλου Ελπίδα, δασκάλα
Διευθυντές μετά το 1940
- 1949-1950 Ζαχαριάδης
- 1951-1952 Ι. Δούκας
- 1953 Α .Γρηγορίου
- 1954 Σ. Κόμπου
- 1955-1962 Μ.Ευσταθίου
- 1963 Σ. Ρηνιωτάκη
- 1964 Σιδηράτου
- 1965-1966 Τσαρούχας
- 1968 Ε. Καρράς
- 1969-1970 Νίκος Σγουράκης
- 1971-1972 Φωτινή Τρυπάκη
- 1973-1974 Ν. Τρυπάκης
- 1977 Σταύρος Κηρυττόπουλος
- 1979-1982 Ν. Κεφάλας
- 1983 Αθ. Καραμπάτσος
- 1984-1986 Χ. Νικολαίδης
- 1987 1988 Χ. Τσαγγαλίδης
- 1988-2006 Δημήτρης Ράνης
- 2007-2009 Δόμβρος Ιωάννης
- 2009-2010 Mιχαλάκης Χριστόδουλος
- 2010-2011 Δόμβρος Ιωάννης
- 2011-2012 Γρηγοριάδου Αναστασία
- 2013-2017 Δόμβρος Ιωάννης
- 2017– Μπάης Κυριάκος