ΛΙΜΗΝ ΚΑΒΑΛΑΣ…ΤΡΟΠΑΙΟΝ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

Πριν από λίγες ημέρες, την Τετάρτη 22 Σεπτεμβρίου 2010, υπογράφηκε από τον αναπληρωτή νομάρχη Καβάλας, Γιώργο Τσαλουχίδη, η σύμβαση του έργου της θωράκισης του προσήνεμου μόλου του λιμανιού της Καβάλας με την ανάδοχο εταιρεία «ΕΛΙΚΑ ΑΤΕΕ». «Η Καβάλα μπορεί να βλέπει το μέλλον με μεγαλύτερη αισιοδοξία», είπε ο νομάρχης, Θόδωρος Καλλιοντζής. Η θωράκιση του προσήνεμου μόλου, σε πρώτη φάση και η επέκτασή του κατά ογδόντα μέτρα, στη συνέχεια, θεωρούνται, δικαιολογημένα, από τα μεγαλύτερα έργα των δύο τελευταίων δεκαετιών που έγιναν στην πόλη της Καβάλας. Μετά την ολοκλήρωση τους, το λιμάνι της Καβάλας θα γίνει ακόμα πιο ασφαλές και θα δοθεί η δυνατότητα της τουριστικής ανάπτυξης του.

Ζήτημα ασφάλειας από τις αρχές του 20ου αιώνα

Θα μπορούσε κάποιος, να συγκρίνει τα δύο έργα, από απόψεως σπουδαιότητας, με τα πρώτα έργα που έγιναν για την κατασκευή του λιμανιού της πόλης, την έναρξη των οποίων εγκαινίασε στις 3 Νοεμβρίου του 1929 ο τότε πρωθυπουργός της Ελλάδας, Ελευθέριος Βενιζέλος. «Η έλλειψη ασφάλειας για τα πλοία, τα εμπορεύματα και τους επιβάτες, ήταν το μεγάλο μειονέκτημα του υποτυπώδους λιμανιού της Καβάλας», αναφέρει ο προϊστάμενος των Γενικών Αρχείων του Κράτους (Γ.Α.Κ.) Νομού Καβάλας, Κυριάκος Λυκουρίνος, στην έκδοση του Δήμου Καβάλας με τον τίτλο: «Νεάπολις, Χριστούπολις, Καβάλα: Οδοιπορικό στο χώρο και το χρόνο της παλιάς πόλης» και συνεχίζει: «Οι πηγές των αρχών του 20ου αιώνα περιγράφουν την κατάσταση με τα μελανότερα χρώματα: Ο όρμος της Καβάλας, αν και είναι εκτεθειμένος στα σφοδρά κύματα του Αιγαίου, στερείται κάθε προστατευτικού έργου. Έτσι, όταν φυσούν νοτιοδυτικοί άνεμοι, τα πλοία δεν μπορούν να προσεγγίσουν το λιμάνι. Μερικές φορές παρασύρονται από τους ανέμους και τα κύματα, καθίζουν στα ρηχά, ή βυθίζονται. Η αγκυροβόληση των φορτηγών πλοίων είναι επισφαλής και με την ελάχιστη θαλασσοταραχή, αναγκάζονται να διακόπτουν τις φορτώσεις τους και να καταφεύγουν στο γειτονικό όρμο των Ελευθερών (Νέας Περάμου). Η επικοινωνία ανάμεσα στα πλοία και στην ακτή γίνεται με πρωτόγονα μέσα, λέμβους και φορτηγίδες, που δεν παρέχουν καμία ασφάλεια. Συχνά συντρίβονται στα βράχια, με αποτέλεσμα ανθρώπινα θύματα και απώλειες εμπορευμάτων. Όλη αυτή η κατάσταση ζημιώνει τους εμπόρους της Καβάλας, τους επιβαρύνει με αυξημένα ασφάλιστρα κ.λπ. Παρά τα αιτήματα του εμπορικού κόσμου, ζήτημα κατασκευής του λιμανιού τέθηκε μόλις το 1912. Η μελέτη εκπονήθηκε από τη γαλλική εταιρεία Αμπέλ Κουβρέ, επειδή όμως κηρύχθηκε ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος, δεν πρόλαβε να επικυρωθεί με σουλτανικό ιραδέ και μετά την απελευθέρωση δεν αναγνωρίστηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Τον Ιούνιο του 1920 συστήθηκε το Λιμενικό Ταμείο Καβάλας, με κύριο σκοπό την κατασκευή του λιμανιού.

Για την εξεύρεση ιδίων πόρων, το Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας ενέκρινε την αύξηση των λιμενικών φόρων στα εισαγόμενα εμπορεύματα και το δεκαπλασιασμό της φορολογίας των εξαγόμενων καπνών. Η πρώτη μελέτη έγινε το 1922, από τον Ιταλό μηχανικό N. Andruzzi, αλλά απορρίφθηκε. Το 1923 συντάχθηκε νέα μελέτη από τον Άγγελο Γκίνη, καθηγητή του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου και διαπρεπή λιμενολόγο. Εγκρίθηκε το 1924 και αποτέλεσε τη βάση για τα μετέπειτα λιμενικά έργα. Η μελέτη αυτή προέβλεπε την κατασκευή δύο μεγάλων μόλων, ενός προσήνεμου και ενός υπήνεμου. Ο πρώτος, ο σημερινός λιμενοβραχίονας, θα άρχιζε σχεδόν από το άκρο της χερσονήσου της Παναγίας και θα εκτεινόταν παράλληλα προς την ακτή, σε μήκος 637 μέτρων. Ο δεύτερος θα άρχιζε από σημείο της παραλίας και θα ερχόταν κάθετα προς τον πρώτο. Έτσι, θα σχηματιζόταν μια υδάτινη λεκάνη 160.000 τετραγωνικών μέτρων, που το στόμιο της θα προστατευόταν από τον προσήνεμο μόλο. Όμως, το Λιμενικό Ταμείο αδυνατούσε να καλύψει τον προϋπολογισμό των 75 εκατομμυρίων δραχμών. Έτσι, το 1924 η Λιμενική Επιτροπή Καβάλας αποφάσισε, ως προσωρινή λύση ανάγκης, την κατασκευή ενός «λιμενίσκου» στο χώρο του παλιού Τελωνείου. Παράλληλα με τα έργα του λιμενίσκου, το 1924-1925 επιχωματώθηκε ο χώρος μπροστά στο παλιό Λιμεναρχείο, στην πλατεία «Δόξης» (σημερινή πλατεία Καραολή-Δημητρίου) και στο ξενοδοχείο «Κωνσταντινούπολις» και έτσι διαμορφώθηκε η πρώτη προκυμαία. Στη θέση του παλιού ξύλινου μόλου, μπροστά από το ξενοδοχείο «Κωνσταντινούπολις», κατασκευάστηκε προβλήτα και στην άκρη της κτίστηκαν 24 μικρά καταστήματα ιχθυοπωλείων. Οι προσπάθειες για την υλοποίηση του μεγάλου έργου ήταν συνεχείς, αλλά προσέκρουαν στους άκαρπους μειοδοτικούς διαγωνισμούς, στα οικονομικά προβλήματα και στις ενστάσεις της γαλλικής εταιρείας, που με βάση την παλιά σύμβαση (σ.σ. εκείνη που έκανε με την Οθωμανική κυβέρνηση), απαιτούσε την κατασκευή του λιμανιού και την εκμετάλλευσή του».

Το σπουδαιότερο εμπορικό κέντρο από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τα Δαρδανέλια!

Έπειτα από τέσσερα χρόνια, τον Μάρτιο του 1929 και με προσωπική παρέμβαση του Έλληνα πρωθυπουργού, Ελευθέριου Βενιζέλου, πάρθηκε η απόφαση της ανάθεσης του έργου κατασκευής του λιμανιού της Καβάλας στην ελληνική εταιρεία θαλάσσιων και υδραυλικών έργων (ΕΡ.ΘΑ.) και της αποζημίωσης της γαλλικής εταιρείας, «Οίκος Κουβρέ», με επτά εκατομμύρια δραχμές. Στην τοπική εφημερίδα «Κήρυκας» αναφέρεται ότι τα έργα που θα εκτελούνταν ήταν: 1) Η κατασκευή προσήνεμου μόλου μήκους 640 μέτρων, 2) η κατασκευή κρηπιδώματος, μήκους 260 μέτρων, από τον προσήνεμο μόλο και παράλληλα προς τη βραχώδη παραλία της Παναγίας, 3) η κατασκευή προκυμαίας πίσω από το Τελωνείο, έκτασης 27.500 τετραγωνικών μέτρων και η εκβάθυνση της λιμενολεκάνης μπροστά από το κρηπίδωμα, με την απομάκρυνση 180.000 κυβικών μέτρων λάσπης. Για τη σημασία και την ανάγκη της κατασκευής λιμανιού στην Καβάλα, ο τότε πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Λιμενικής Επιτροπής, Δημήτριος Γρηγοριάδης, αναφέρει σε άρθρο του, σε περιοδικό της εποχής, τα εξής: «Η ανάγκη της κατασκευής εν Καβάλα λιμένος πλήρους και ανταποκρινόμενου εις τας οσημέραι αλματωδώς αυξανούσας ανάγκας του εμπορίου, του διενεργουμένου δια του λιμένος Καβάλας, του επινείου τούτου απάσης της Ανατολικής Μακεδονίας και μέρους της Θράκης, υφ’ ουδενός αμφισβητείται. Καθ’ όλον το μήκος των μακεδονικών και θρακικών ακτών, από της Θεσσαλονίκης μέχρι των ελληνοτουρκικών συνόρων, ακτών εχουσών σημαντικήν και λίαν πυκνοκατοικημένην, λόγω της ευφορίας του εδάφους, ενδοχώραν, προσέτι δε και από των συνόρων μέχρι των Δαρδανελλίων, αναμφισβήτως ο λιμήν της Καβάλας είναι το σπουδαιότερον εμπορικόν κέντρο».

Απορρίφθηκε το αίτημα τροποποίησης της μελέτης

Στο φύλλο της 5ης Ιουλίου του 1929, η εφημερίδα «Κήρυκας» αναφέρει ότι η ανάδοχος εταιρεία ζήτησε ορισμένες τροποποιήσεις της μελέτης. Συγκεκριμένα, ζήτησε την αντικατάσταση των τεχνητών ογκόλιθων, για την κατασκευή του προσήνεμου μόλου, με φυσικούς ογκόλιθους. Έτσι, όπως ισχυρίστηκε η εταιρεία, θα εξοικονομούνταν 300.000 δραχμές και θα κατασκευαζόταν πιο γρήγορα ο μόλος. Ζήτησε, ακόμα, να της επιτραπεί ο εκβαχισμός του ακρωτηρίου της Παναγίας για να κατασκευάσει το μόλο και τρίτον, να γίνεται η εκτίμηση του βάρους των βράχων, όχι με ζύγισμα, αλλά «δια τομών», γιατί δεν ήταν δυνατή η εγκατάσταση γεφυροπλάστιγγας στη ρίζα του μόλου. Η Λιμενική Επιτροπή Καβάλας απέρριψε τα αιτήματα της αναδόχου εταιρείας, με το επιχείρημα ότι το έργο πρέπει να γίνει σωστά και να είναι ανθεκτικό στο χρόνο. Το εργοτάξιο «στήθηκε» σε κάποιο χώρο κάτω από το σημερινό αλσύλλιο της Παναγούδας. Εκεί οι ογδόντα και πλέον εργάτες της αναδόχου εταιρείας, έκαναν εκβραχισμούς και φόρτωναν τους ογκόλιθους στις φορτηγίδες, οι οποίες μετέφεραν τα υλικά στο υπό κατασκευή λιμάνι. Οι εκβραχισμοί γινόντουσαν με τη χρήση δυναμίτιδας. Οι εργάτες άνοιγαν, με τη βοήθεια τρυπανιών, τρύπες στους βράχους και τοποθετούσαν την εκρηκτική ύλη. Οι ανατινάξεις, όπως αναφέρεται στον «Κήρυκα», γινόντουσαν κάθε μεσημέρι και απόγευμα. Να σημειώσουμε, επίσης, ότι στη διάρκεια των εκβραχισμών τραυματίστηκαν σοβαρά δύο εργάτες και έχασε τη ζωή του άλλος ένας. Η μαρμάρινη επιγραφή, λοιπόν, που τοποθετήθηκε στα θεμέλια του έργου, με το ακόλουθο όμορφο τετράστιχο, ποτίστηκε και με αίμα: «Λιμήν Καβάλας ισχυρόν θώρακα έχει στήση. Καλών τον κόσμο άφοβος θυέλλας ν’ αψηφήση. Τείχος τον έστησ’ η Ελλάς κατά της τρικυμίας. Τρόπαιον του πολιτισμού και της Ελευθερίας». Στο αυριανό φύλλο τα λαμπρά εγκαίνια της έναρξης του έργου από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Ευχαριστούμε τον προϊστάμενο των Γ.Α.Κ. Νομού Καβάλας, Κυριάκο Λυκουρίνο, για την εξυπηρέτηση και τις πληροφορίες που μας παρείχε. Πηγη www.k-typos.gr